Een nieuwe start

Verstokte Windows-gebruikers zullen wat verbaasd opkijken bij het aanschouwen van het eerste beeld dat Windows 11 voorschotelt. Het startmenu zweeft en staat nu pontificaal in het midden. Deze toont standaard gepinde en geadviseerde apps. Gepinde apps zijn te verslepen voor een andere volgorde en een menu bij een rechtermuisklik toont onder andere opties om te unpinnen, geheel naar boven te verplaatsen of aan de taakbalk vast te pinnen.

Wie bij het startmenu voor 'alle apps' kiest, krijgt een lange lijst van alle aanwezige programma's te zien, vergelijkbaar met hoe Windows 10 die toonde. Gebruikers kunnen instellen dat het startmenu ook veelgebruikte apps of bepaalde mappen, zoals die voor documenten, toont. Opvallend genoeg verschijnen die dan naast de uitknop. Hiermee ontstaat dan in feite een soort tweede taakbalk met directe toegang tot de persoonlijke mappen. Die icoontjes bestaan net als die voor de uitknop uit zwarte lijntjes, zodat het startmenu er niet te druk door wordt. Het startmenu bevat verder het gebruikersaccount.

De Live Tiles, de gekleurde app-tegels van het startmenu, zijn standaard in deze weergave niet te zien. De tegels verschenen voor het eerst in Windows 8 en Microsoft sleutelde er lang aan, maar echt populair werd het concept nooit. Bij de instellingen is het oude Windows 10-startmenu niet terug te roepen, maar helemaal weg is het ook niet. Wie er toch de voorkeur aan geeft, kan deze met een aanpassing in het register weer activeren.

Het startmenu is niet te verslepen en niet van omvang te veranderen. Het verschijnt na een klik op het Windows-icoontje met een vlugge animatie van onder uit het scherm en verdwijnt bij het wegklikken ook weer op die wijze. Er is flink wat ruimte tussen de items op het startmenu, waardoor dit op touchscreens goed bruikbaar is. Verder is het een wat basaal menu, vooral naast het drukke W10-startmenu. Niet iedereen zal waarderen dat het menu pontificaal het bureaublad bedekt.

Wie Windows 10X heeft bekeken, komt deze weergave van het startmenu bekend voor: dat geschrapte lichtgewicht OS voor laptops met al dan niet twee touchscreens bevatte een vergelijkbaar startmenu. Het is duidelijk dat Microsoft veel elementen van Windows 10X geïmplementeerd heeft in Windows 11, al gaat het dan met name om visuele en interface-eigenschappen. Voor Windows 10X vereenvoudigde Microsoft de shell, de gebruikersinterface, sterk en alle apps draaiden op dat OS in een container. Windows 11 lijkt op het eerste gezicht wel delen van die shell overgenomen te hebben, maar gecombineerd met Windows 10.

Taakbalk: van centraal naar links

De taakbalk is standaard gecentreerd, maar de uitlijning is aan te passen. Hij kan echter alleen naar links en de icoontjes op de balk schuiven dan in een animatie op naar de linkerhoek. Een grappige bijkomstigheid is dat het startmenu dan ook meer aan de linkerkant opent, om toch een beetje dat oude startmenugevoel te kunnen houden.

Op de taakbalk staan standaard de apps voor zoeken, de verkenner, Edge, de Microsoft Store, Task View en Widgets. Het icoontje voor Task View is nieuw en de functie is ook wat aangepast, want deze biedt alleen nog de mogelijkheid virtuele desktops aan te maken. Oftewel: de functie Timeline, waarmee door een geschiedenis te scrollen was, is verdwenen. De Widget-functie is eveneens deels nieuw. De weergave van widgets is gekoppeld aan je Microsoft-account en dit onderdeel toont standaard gepersonaliseerde informatie over het weer, nieuws en aandelen. Het is daarmee een soort opvolger van de Nieuws en Interesses-functie die Microsoft recent aan Windows 10 toevoegde.

De zoekfunctie is in feite dezelfde functie als in Windows 10 maar de zoekbalk is naar boven in het venster verhuisd. Ook de Microsoft Store is onveranderd, al doen geruchten de ronde dat Microsoft flinke veranderingen voor zijn winkel gaat aankondigen. Waar vroege versies van Windows 10X nog een zeer uitgeklede Verkenner had, is dat bij Windows 11 niet het geval. Het is gewoon de verkenner die we kennen van Windows 10, met al zijn functionaliteit. Nog een opluchting: rechtsklikken op het Windows-logo, of WIN + X, toont nog altijd de snelkoppelingen naar veelgebruikte instellingen zoals Taakbeheer en PowerShell. Uiteraard zijn de apps die Microsoft op de taakbalk zet te unpinnen om je eigen selectie er neer te zetten.

Een van de menu's die niet overgenomen zijn van Windows 10X is die voor de Quick Settings, waarmee dat OS met een eenvoudig menu toegang bood tot instellingen als de volumeregeling, vliegtuigmodus en schermhelderheid. Rechtsonder bevindt zich bij Windows 11 het Action Center met notificaties en knoppen voor onder andere Focus Assist, netwerk, vpn, Screen Snip en Night Light. Ook hier geen wijzigingen tegenover versie 10 dus.

In het instellingenmenu troffen we weinig nieuws aan, maar wel stuitten we op een onderdeel met de naam Device usage. Hier kunnen gebruikers aangeven of ze het OS voor gaming, familietoepassingen, creatie, school, entertainment of zakelijk gebruiken. Microsoft zou dan 'suggesties voor tips, tools en services' geven. We kregen zulke suggesties niet, dus wellicht werkt het bedrijf er nog aan. Deze opties krijgen gebruikers die hun Microsoft-account koppelen tijdens het installeren al bij die installatie te zien.

Visuele Snap

Windows 10 heeft een Snap-functie, waarmee vensters aan een kant van het scherm of een hoek te zetten zijn. Dit kan met de sneltoetsen WIN + pijltjestoets. Windows 11 voegt daar functionaliteit aan toe door de Snap-keuzes visueel weer te geven. Dit venster met de Snap-opties verschijnt als een gebruiker met de muiswijzer over de maximaliseer-knop van een openstaand venster beweegt. Zo is te kiezen of een venster een helft of een hoek in beslag moet nemen. Bij gebruik van meerdere vensters is dit handig om overzicht te houden en te multitasken. Hover je over een 'gesnapte' app op de taskbar, dan toont de miniatuurweergave ook de groep van apps die samen in het Snap-overzicht staan. Overigens zijn deze nieuwe functies voor vensterbeheer uit te schakelen bij de instellingen.

Het oog wil ook wat

Er zijn zes thema's, drie lichte en drie donkere, met eigen achtergrondafbeeldingen en kleurenschema's. Microsoft past bij het startmenu en op andere plekken zijn Acrylic-ontwerpstijl toe, de wazig doorschijnende weergave van vensters die het bedrijf al in vroege vorm als Aero Glass bij Windows Vista gebruikte. Daarnaast gebruikt het bedrijf nog meer dan bij Windows 10 zijn Fluent Design-principes, zoals eenvoudige icoontjes en interface-elementen die de muiswijzer volgen met verandering van tint. Er zijn weer nieuwe icoontjes, maar Microsoft gebruikt veel ervan al in de Insider Builds van Windows 10 en feitelijk is het bedrijf al sinds vorig jaar bezig de collectie nieuwe icoontjes naar zijn OS te brengen.

Visueel valt verder op dat er meer van animaties gebruikgemaakt wordt, bijvoorbeeld bij het openen en sluiten van vensters. Tal van vensters en knoppen hebben niet meer de scherpe hoeken, maar een ronder aanzien, wat prettig oogt. Dat heeft Microsoft vrij rigoureus bij zo'n beetje alle vensters toegepast, ook bij oudere onderdelen van het besturingssysteem.

In deze build ontbreekt het hoe dan ook aan consistentie en waarschijnlijk blijft dat ook, want bij Windows 10 is dat nog het geval. Nog steeds kun je binnen het OS op tal van plekken op functies stuiten die er uitzien alsof ze uit de Windows XP-tijd komen. De donkere modus toont bovendien alleen veelgebruikte onderdelen in de zwarte weergave en de kans is groot dat je alsnog door lichte vensters verrast wordt. En nog altijd zijn de instellingen verdeeld over een 'nieuw' settings-menu en 'oud' control panel.

Meer features

Bekijk ook deze video voor elf nieuwe features in Windows 11